از پالایش محصولات نفت خام محصولی به نام کک نفتی به وجود می‌آید. البته کک خام را می‌توانیم یک محصولی فرعی بدانیم؛ یعنی این محصول از فرآورده‌های اصلی نفت خام نیست و یکی از چندین محصولی است که می‌توانیم با استفاده از نفت خام آن را به دست آوریم.

معمولاً کک نفتی دارای ارزش حرارتی بیشتری در مقایسه با کک‌های متالورژی است. اگر بخواهیم کیفیت کک نفتی و یا پترولیوم کک را بیان کنیم می‌توانیم بگوییم این کک‌ها یک کربن جامد هستند که رنگ خاکستری نزدیک به سیاه دارند. کک سازی تماسی، قسمتی از کک سازی هستند که در ساخت کک نفتی به وجود می‌آیند.

اسامی تجاری: کک نفتی – پترولیوم کک- کک سیال – پترولیوم تأخیری – پت کک – گرین کک – کک نفتی خام – کک سوخت – کک اسفنجی – کک ساچمه‌ای – کک سوزنی – کک کاتالیست – فلکسی کک – Petroleum coke – Petcoke

پترولیوم کک‌ها دارای ویژگی‌های زیر هستند؛

• وجود هیدروکربن‌ها:
  یکی از ویژگی‌های مهم کک‌ها این است که دارای هیدروکربن‌های بسیار زیادی هستند. همین ویژگی سبب شده تا کک‌ها تبدیل به یک ماده بسیار مهم و مؤثر شوند. هیدروکربن‌ها، به‌طور ساده در دانش شیمی، دسته‌ای از مواد آلی هستند که در ساختار مولکولی آن‌ها، فقط اتم‌های عنصرهای کربن و هیدروژن شرکت دارند. هیدروکربن‌ها، همانند دسته‌بندی تمام مواد آلی، در دو گروه آلیفاتیک و آروماتیک قرار می‌گیرند.
• وزن مولکولی زیاد:
  از دیگر ویژگی‌های مهمی که کوک نفتی‌ها دارند، وزن مولکولی بسیار زیاد آن‌ها در مقایسه با سایر محصولات مشابه است.

یکی دیگر از نکاتی که در خصوص کک‌ها باید به آن توجه کنیم این است که در کک‌های بدون رطوبت با این حال که می‌توانیم آن‌ها را در زمره کک‌های سبز قرار دهیم و در سوخت از آن‌ها استفاده کنیم، اما بازهم باید در زمان ساخت آلومینیوم‌ها با استفاده از آن‌ها و یا ساخت انواع فولاد، کک‌ها را دمای متوسط بین ۱۸۸۰ الی ۲۴۰۰ کلوین، به‌صورت دقیق و اساسی کلسینه کنیم. این کار به این دلیل است که بتوانیم به کربنی شدن مواد به‌صورت کامل کمک کنیم. با این کار می‌توانیم تا حد زیادی مواد فرار را کاهش دهیم.

کک نفتی هم می‌تواند سوخت (غنی از سولفور و فلزات) و هم آندی (فقیر از سولفور و فلزات) باشد. بنا بر شرایط گوناگون، می‌توانیم انواع پترولیوم کک‌ها را به دست بیاوریم. تولید این کک‌ها به ویژگی‌های عملیات و یا خاصیت‌های مواد اولیه‌ای که از آن‌ها استفاده می‌کنیم بستگی دارند. می‌توانیم جنس ماده اولیه را بر اساس محصول موردنیاز خود تنظیم کنیم. یکی از نکاتی که در خصوص کک نفتی باید بدانیم این است که تمام این کک‌هایی که از کک سازها تشکیل شده‌اند، کک سبز نام دارند.

کک‌های مختلفی از کک نفتی به‌دست می‌آید:
• کک سوخت؛ که خود به‌لحاظ شکل به کک اسفنجی و کک ساچمه‌ای تقسیم می‌شود
• کک سوزنی
• کک کاتالیست
• کک نفتی کلسینه شده

در ادامه به توضیح اجمالی برخی از این محصولات می پردازیم:

• کک اسفنجی یا پترولیوم تأخیری اسفنجی: این کک‌ها معمولاً با استفاده از کک سازهای کلوخه‌ای که دارای سختی بسیار زیادی هستند تولید می‌شوند. همچنین این کک‌ها دارای شکلی غیرمنظم هستند که با دانه بندی حدود ۲۰ اینج (۵۰ سانتی‌متر) موجود هستند. این پترولیوم‌ها ظاهری اسفنجی دارند و از سطح بسیار بالایی برخوردار هستند. اگر بخواهیم یکی از ویژگی‌های مهم این پترولیوم را معرفی کنیم، می‌توانیم به پایین بودن سطح آلودگی آن اشاره کنیم. همین پایین بودن سطح انرژی سبب شده تا این کک‌ها از ارزش و اهمیت بسیار بالایی برخوردار هستند. پترولیوم کک تأخیری اسفنجی ظاهری شبیه به کره دارد و کمی نیز سوزنی شکل است. شکل ظاهری این کک‌ها نیز به کاربرد آن‌ها کمک بسیار زیادی می‌کند.
• کک ساچمه‌ای: یکی دیگر از انواع کک‌های قابل‌تولید، کک ساچمه‌ای است. دلیل نام‌گذاری این کک‌ها دقیقاً به دلیل شکل ظاهری آن‌هاست که مانند خوشه‌های گندله های ساچمه مانندش کک ساچمه‌ای گفته می‌شود. در شرایطی که تولید با مشکلات بسیار زیادی روبه‌رو شود و یا در پردازش به مشکلی برخورد کند، تولید و رشد این کک‌ها افزایش چشمگیری پیدا خواهد کرد. این کک‌ها با دانه بندی حدود ۱۲ اینچ ( ۳۰ سانتی‌متر ) موجود هستند. کک ساچمه ای کک مطلوبی نیست چرا که نه سطح زیاد کک اسنفنجی و نه خواص کاربردی و ویژگی‌های کک سوزنی به‌منظور تولید الکترود را داراست.
• کک سوزنی یا پترولیوم تأخیری سوزنی: یکی دیگر از انواع پترولیوم‌ها، پترولیوم‌های سوزنی هستند. این پترولیوم‌ها نیز دارای ظاهری سوزنی شکل هستند. کربن زیاد یکی از خصوصیات مهم این پترولیوم کک‌ها است. اگر بخواهیم یکی دیگر از مهم‌ترین ویژگی‌های این کک‌ها را بیان کنیم، می‌توانیم به امکان تولید بسیار زیاد آن‌ها اشاره کنیم. در واقع کک‌های سوزنی و فرایند تولید کک‌های سوزنی طوری است که می‌توان آن‌ها را در مقادیر بسیار زیادی تولید کرد. کک سوزنی با استفاده از مواد اولیه انواع روغن‌های حلقوی و همچنین با استفاده از فشار بسیار بالا تولید می‌شود. در واقع کک سوزنی نوعی پترولیوم کک کریستالی است که در تولید الکترودها در صنعت فولاد و صنعت آلومینویم به‌کار می‌رود و از آن‌جا که الکترودها باید به‌طور منظم تعویض شوند از ارزش زیادی برخوردار است. کک سوزنی تنها از روغن کاتالیست سیال یا قطران ذغال‌سنگ به‌دست می‌آید.
• کک کاتالیست: کک کاتالیستی آن نوع از کک است که در فرآیندهای اصلاحی روی کاتالیست می‌نشیند. این نوع کک قابل بازیابی نیست و معمولاً به‌عنوان سوخت تصفیه می‌سوزد. از کک‌های کاتالیست برای چیزی جز سوخت نمی‌شود استفاده کرد چراکه دارای مواد بسیار خالصی هستند.

پترولیوم کک‌ها به‌طورکلی از یک کربن مخصوص که حالت عنصری دارند به وجود می‌آید. همچنین این کک‌ها به‌طورکلی به‌عنوان شبکه‌ای از جنس پلی کریستال کربنی معرفی می‌شوند. عوامل بسیار زیاد بر روی ماده‌ فرار تأثیر دارند، برای مثال یکی از مهم‌ترین عوامل، دمای این دستگاه است. همچنین فشار نیز می‌تواند گزینه‌ای مؤثر در این زمینه باشد.

در زیر برخی از روشهای تولید کک نفتی معرفی می گردد:

• کک نفتی تولیدشده از آسفالتن
اگر بخواهیم یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های کک‌های نفتی تولیدشده از آسفالتن را معرفی کنیم، می‌توانیم به غلظت بیشتر این کک‌ها در مقایسه با کک‌های هیدروکربن اشاره کنیم. دلیل این موضوع نیز این است که کک‌های تولیدشده از آسفالتن، دارای اجزا با غلظت بیشتری هستند. قاعدتاً زمانی که اجزای تشکیل‌دهنده یک محلول دارای غلظت زیادی باشند، خود محصول تولیدشده نیز از غلظت فوق‌العاده زیادی برخوردار خواهد شد.

• پترولیوم کک با کک سازی تأخیری
این کک‌ها به‌طورکلی در زمانی به وجود می‌آیند که در زمان فرایند تأخیری، یک مشکل و یا کمبودی ایجاد شود. ماده‌های اولیه این محصولات موادی هستند که در کک‌ها باقی مانده‌اند و همچنین دارای روغن‌های آروماتیک نیز هستند. کک سازهای تأخیری معمولاً از قسمت انتهایی ستون‌های تقطیر به‌صورت قسمت به قسمت داخل می‌شوند و در مرکز این قسمت مواد با یکدیگر ترکیب شده و این محصول را تولید می‌کنند.

• پترولیوم کک به روش کک سیال

فرایند تولید پترولیوم کک به روش کک سیال کاملاً پیوسته و برهم مرتبط است. جریان ساخت این کک‌ها به این صورت است که انواع افشانش های خوراک که حرارت دیده‌اند در این کک سازها با استفاده از یک فضای بسیار روان که در آن‌ها ذرت این کک‌ها در یک دمای مشخص نگه داشته می‌شوند، تولید می‌شوند. در زمانی که لایه مخصوص مایع ذرات تشکیل می‌شود، بخار خوراک بر روی آن می‌نشیند.
اگر بخواهیم از این کک‌ها در ساخت آلومینیوم استفاده کنیم باید آن‌ها را در دمایی حدود ۱۳۰۰ الی ۱۴۰۰ درجه سانتی‌گراد قرار دهیم تا به‌صورت کامل کلسینه بشوند.

کک نفتی دارای یک ویژگی منحصربه‌فرد دیگری نیز است که قصد داریم به آن اشاره کنیم، یکی از این ویژگی‌های مهم قابلیت تبدیل این کک‌ها به سوخت و یا آندی است. بدون اینکه مشکلی برای آن پیش آید. درواقع اگر کک‌ها را بخواهیم به‌صورت سوخت در آوریم، باید از هر نوع سولفور و فلز آن را غنی کنیم. همچنین برعکس این موضوع نیز وجود دارد، اگر قصد داریم کک‌ها را به‌صورت اندی تولید کنیم، باید سولفور و فلزات را از آن دور کنیم و کک‌ها را به‌صورت کامل تخلیه کنیم.

اصلی‌ترین کاربردهای پترولیوم کک به‌ترتیب زیر است:

• سوخت
• تولید آندهای سلول‌های الکترولیتی احیایی آلومینا
• به‌عنوان منبع اصلی کربن به‌منظور تولید فسفر عنصری، کاربید کلسیم و کاربید سیلیکون
• تولید الکترود برای کوره‌ی الکتریکی به‌منظور تولید فسفر عنصری، دی‌اکسید تیتانیم، کاربید کلسیم و کاربید سیلیکون
• تولید گرافیت

پترولیوم کک از استحکام کافی برای استفاده در کوره‌ بلند به‌منظور تولید آهن اسفنجی و همین‌طور به‌عنوان کک متالورژی برخوردار نیست. برای این اهداف از کک ذغال استفاده می‌شود.

مقدار سولفور کک نفتی به مقدار آن در ماده‌ی اولیه‌ی کک‌ ساز بستگی دارد. این مقدار معمولاً چیزی بین ۰.۳ تا ۱.۵ درصد وزنی است. البته مقدار آن گاهی تا ۸ درصد وزنی هم می‌رسد. مقدار سولفور با کلسیناسیون به‌طور قابل ملاحظه‌ای کاهش پیدا نمی‌کند.

از سایر کاربردهای آن می‌توان به ساخت الکترودهای گرافیتی برای کوره‌های قوس، دی‌اکسید تیتانیوم، پلاستیک‌های پلی‌کربناتی، فولاد، آجرهای نسوز کربنی برای کوره‌ بلند، شبکه‌ی فشرده‌ی کوره‌های خشک‌کن و موادی که به‌منظور حفاظت کاتدی لوله‌ها به‌کار می‌روند، اشاره کرد.

پترولیوم کک در گریدهای زیر عرضه می شود:

1. کک نفتی کلسینه شده
2. گرین کک
3. کک سوزنی ، کک تاخیری
4. کک کم سولفور و پر سولفور

با توجه به نیاز مشتری و همچنین محل مصرف و آنالیز درخواستی جهت تولید محصول مورد نظر باید اقدام به خرید گردد.

شرکت آرامان تامین آراز به عنوان یکی از تامین کنندگان مواد اولیه مصرفی در صنایع فلزی کشور، آمادگی دارد تا هر مقدار کک نفتی مورد نیاز خریداران محترم با تضمین جذب بالای کربن، دانه بندی مورد نظر، بسته بندی مناسب و با دوام، قیمت منطقی و پشتیبانی فنی پس از فروش محصول را ظرف کوتاه ترین زمان ممکن تامین نماید.

همچنین با توجه به تنوع بالای محصولات شرکت و وجود گرید و درجات مختلف از مواد مختلف در این عرصه، کارشناسان ما آمادگی دارند تا اطلاعات کامل و جزییات هر محصول را در اختیار شما قرار دهند.