سنگ یا کانی بوکسیت، یکی از انواع سنگ رسوبی است. این سنگ معدنی بوده و می‌توان آن را منبع اصلی آلومینیوم در جهان دانست. برای درک گستردگی این مفهموم، می‌توان گفت تقریباً تمام آلومینیومی که تاکنون تولید شده، از بوکسیت استخراج شده است. کاربردهای بوکسیت گسترده هستند، همین موضوع سبب افزایش تقاضای خرید آن می‌شود. از آن‌جایی که صنایع مختلف به این سنگ وابستگی بالایی را دارند، قیمت بوکسیت از آن‌ها تاثیر فراوانی می‌پذیرد. در ادامه نگاهی به چیستی و کاربردهای این سنگ معدنی خواهیم داشت.

اسامی تجاری: بوکسیت ، Bauxite ، Les Baux

در پاسخ به سوال سنگ بوکسیت چیست می‌توان گفت سنگ بوکسیت، سنگی است که بدون وجود آن همه ما دچار دردسرهای بزرگی می‌شدیم. بوکسیت در سال 1821 توسط زمین‌شناس فرانسوی پیر برتیه کشف شد. بوکسیت عمدتاً از گیبسیت آلومینیوم، بوهمیت، دیاسپورا و بسیاری از سنگ معدن‌های دیگر تشکیل شده است. در واقع وجود آلمومینیوم در این سنگ معدنی را می‌توان از مشخصات بوکسیت دانست.

سنگ بوکسیت سنگی با ماهیتی نرم و وزنی سبک است. این سنگ دارای خاصیت شیمیایی متغیر است. اما علی‌رغم داشتن این خاصیت، اکسیدهای آلومینیوم بسیاری در آن وجود دارد. افراد اغلب به منظور استخراج آلومینیوم، اقدام به خرید سنگ بوکسیت می‌کنند. از مهم‌ترین کاربردهای این سنگ، که تاثیر بالایی نیز در قیمت بوکسیت دارد استخراج بوکسیت به منظور دستیابی به آلومینیوم است. اما این سنگ دارای کاربردهای دیگری نیز هست که آن را در دسته‌بندی سنگ‌های ارزشمند معدنی قرار داده است.

استخراج بوکسیت می‌تواند کاربردهای متنوعی را در صنایع مختلف داشته باشد. یکی از کاربردهای مهم این سنگ که تقاضای خرید آن را نیز افزایش داده است، استفاده از آن به عنوان روان‌ساز در صنعت فولاد است. این سنگ به دلیل دارا بودن خاصیت سختی پایین، یک روانساز خوب در صنعت فولادسازی شناخته می‌شود. خرید بوکسیت به دلیل قیمت مناسب‌تر جایگزینی برای همتای هم‌خاصیت این ماده، یعنی فلورین است.

• کاربرد بوکسیت به عنوان ماده ساینده

از کاربردهای دیگر سنگ بوکسیت استفاده از آن به عنوان ماده ساینده است. از طریق زینترینگ موجود در این سنگ معدنی، ماده ساینده‌ای به دست می‌آید. از این ماده می‌توان به منظور کاهش ساییدگی در فرآیندهای سند بلاست استفاده نمود. ماده ساینده سنگ بوکسیت به وسیله خرد و پودر کردن این سنگ در دمایی بسیار بالا به دست می‌آید.

• بوکسیت برای ماده اولیه سیمان نسوز

سیمان نسوز از طریق ترکیب دو ماده آهک و سنگ بوکسیت به میزان مساوی به وجود می‌آید. آلومینا و سیلیس این ماده مولایت واحدی را تشکیل می‌دهند که سبب افزایش نقطه ذوب این سنگ و خرید بوکسیت به عنوان ماده اولیه سیمان نسوز می‌شود.

• بوکسیت و استحصال گالیم

در زمان استخراج آلومینیوم از بوکسیت، ماده گالیم از محلول هیدروکسید سدیم رسوب خواهد کرد. بازدهی استخراج گالیم بر اساس غلظت بوکسیت می‌تواند متفاوت باشد. اما به صورت کلی آن را به روش‌های متفاوتی می‌توان استخراج کرد.

در مرحله ابتدایی از استخراج سنگ بوکسیت، تمامی سنگ‌های استخراج‌شده در مخازنی تحت فشار دمای بالا قرار می‌گیرد. دمای این مخزن به 150 تا 200 درجه سانتی‌گراد نیز افزایش می‌کند. ترکیب هیدروکسید سدیم و افزایش دما در این عملیات موجب جداسازی و در نهایت استخراج آلومینیوم از این سنگ معدنی می‌شود. استخراج آلومینیوم از سنگ بوکسیت تنها باقی‌مانده عملیات استخراج از این سنگ معدنی نیست. موادی مانند کلسیم، تیتانیوم، اکسید آهن و … از دیگر موادی هستند که پس از استخراج به صورت اکسید آلومینیوم جداسازی می‌شود.

بوکسیت نیز مانند بسیاری از سنگ‌های معدنی دارای دسته‌بندی‌های متنوعی است. دانشمندی به نام وداس در سال 1982 بوکسیت را در دو دسته‌بندی بوکسیت‌های لاتریت (سیلیکانی) و بوکسیت‌های کارست (کربنی) جداسازی کرد. سنگ بوکسیت در نقاط مختلفی از جهان مانند استرالیا، چین، هند، روسیه، اروپا و … دیده می‌شود. با بررسی دسته بندی این سنگ می‌توان فهمید که هر سنگ متعلق به کدام قسمت از جهان است.
بوکسیت لاتریت عمدتا در کشورهای استوایی کشف می‌شود. این نوع از سنگ معدنی از طریق لاتریزه شدن سنگ‌های سیلیکانی تشکیل می‌شوند.
دسته‌بندی دیگر بوکسیت یعنی نوع کربنی آن اغلب در اروپا و گینه نو به وجود می‌آید. این نوع سنگ از طریق هوازدگی لاتریتی، انباشت لایه‌های سفالی، حل شدن تدرجی لایه‌های انباشت شده با سنگ آهک در طی فرآیند هوازدگی شکل می‌گیرد.

ویتنام با داشتن منابعی بالغ بر 11 هزار میلیون تن، بزرگ‌ترین منبع بوکسیت در جهان شناخته می‌شود. اما مقام بزرگ‌ترین تولیدکننده این ماده معدنی از آن کشور استرالیا و پس از آن چین است. کشورهایی مانند روسیه، هند و کانادا در مقام‌های بعدی تولید بوکسیت جهان قرار دارند. وجود تقاضای بالا در بازارهای جهانی سبب تعیین قیمت بالا برای بوکسیت در جهان می‌شود. منابع یافت شده از این سنگ در سراسر جهان باعث تامین نیاز اساسی بشر به آلومینیوم هستند. از آنجایی که منابع دسترسی به این فلز به صورت روباز استخراج می‌شوند، امکان دسترسی آن با حفاری سطحی قابل دسترسی است. همین موضوع، یکی از دلایل اهمیت این سنگ معدنی است.

عوامل متعددی می‌توانند بر قیمت بوکسیت تاثیر بگذارند. کارشناسان این حوزه مهم‌ترین عامل تاثیرگذار بر قیمت بوکسیت را در کیفیت این ماده معدنی دانسته‌اند. کیفیت بالای بوکسیت موجب استخراج بهتر از این ماده شده و بهره‌وری آن را در خرید بوکسیت افزایش می‌دهد. همین موضوع مهم‌ترین عامل در افزایش قیمت بوکسیت می‌شود. البته عوامل دیگری مانند: شرایط بازار در عرضه و تقاضا، هزینه‌های تولید و استخراج، وضعیت صنایع وابسته به بوکسیت و … می‌تواند در قیمت بوکسیت و بالطبع‌ خرید بوکسیت تاثیر بگذارد.